W poniedziałek, 19 kwietnia obchodzić będziemy 78. rocznicę wybuchu Powstania w Getcie Warszawskim – największego zbrojnego zrywu Żydów podczas II wojny światowej oraz pierwszego powstania miejskiego w okupowanej Europie. Dzień 19 kwietnia ustanowiony został jednocześnie Międzynarodowym Dniem Pamięci o Holokauście i Przeciwdziałaniu Zbrodniom przeciwko Ludzkości. Data ta jest szczególnie ważna dla społeczności żydowskiej żyjącej na całym świecie i dla wszystkich mieszkańców Warszawy – miasta, w którym 78 lat temu rozegrała się tragedia, której bohaterami była niewielka grupa praktycznie nieuzbrojonych żydowskich powstańców, którzy odważyli się stawić czoła nazistowskim okupantom.
Tegoroczne obchody święta będą miały, podobnie jak i w zeszłym roku, nietypowy charakter ze względu na trwającą pandemię koronawirusa. Niezmiennie o godzinie 12 w południe w całej stolicy uruchomione zostaną syreny alarmowe. Wyemitowany zostanie sygnał dźwiękowy ciągły, trwający jedną minutę, który ma przypomnieć wszystkim o tych dramatycznych wydarzeniach. Przedstawiciele rządu, przedstawiciele władz Miasta Stołecznego Warszawy oraz reprezentanci organizacji żydowskich złożą wieńce pod Pomnikiem Powstańców Getta indywidualnie, tak, by nie powodować większych skupisk ludzi w jednym miejscu w tym samym czasie. W godzinach od 7:45 do 10:00 oraz od 15:00 do 18:00 wolontariusze Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN będą rozdawali żonkile przy stacjach metra Politechnika, Centrum, Świętokrzyska, Ratusz Arsenał oraz przy dworcu Centralnym i Wileńskim. Natomiast w godzinach od 10:30 do 13:30 spotkamy wolontariuszy z żonkilami przy budynku Muzeum POLIN na warszawskim Muranowie.
Poza tymi niezmiennymi od lat elementami obchodów tego Święta, cała reszta uroczystości odbędzie się w przestrzeni wirtualnej. Tak, jak i rok temu najwięcej wydarzeń przygotowało Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Uczcić pamięć powstańców i poszerzyć wiedzę na temat samego powstania, jak i społeczności żydowskiej zamieszkującej stolicę w okresie przedwojennym i w czasie okupacji hitlerowskiej będziemy mogli również dzięki programom, które organizuje, między innymi, Teatr Żydowski w Warszawie oraz Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce (TSKŻ).
W tym roku Muzeum POLIN chce przypomnieć nam w szczególności o walczących w powstaniu kobietach. Pamięć o udziale kobiet w walkach jest motywem przewodnim organizowanej przez muzeum już po raz dziewiąty Akcji Żonkile. Wiele miejsca w programie wydarzeń tego dnia przeznaczone zostało na wykłady i dyskusje na temat zaangażowania kobiet w powstanie. W przypadku tej akcji zbrojnej ich udział nie ograniczał się bowiem jedynie do roli sanitariuszek czy łączniczek, jak to najczęściej miało miejsce w przypadku większości zrywów powstańczych. W Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB), było bardzo dużo kobiet, dlatego też kobiety brały udział w czynnych walkach podczas Powstania w Getcie praktycznie na równi z mężczyznami.
W niedzielę 18 kwietnia na godzinę 11 Muzeum POLIN zaprasza na swój profil na Facebook’u oraz na swój serwis YouTube, gdzie odbędzie się transmisja koncertu znakomitej pianistki Emilii Sitarz pod tytułem „Josimowymi koralikami”. Emilia Sitarz wykona utwory skomponowane przez Josimę Feldschuh – Żydówkę urodzoną w 1930 roku w Warszawie, która w wieku 11 lat skomponowała 17 utworów na fortepian. Jej wyjątkowy talent doceniony została przez Żydowską Orkiestrę Symfoniczną, która zaprosiła nastolatkę do wspólnego koncertowania. Josima zmarła 21 kwietnia 1943 roku, w trzecim dniu Powstania w Getcie. Jeszcze tego samego dnia o godzinie 18 na Facebook’u Muzeum POLIN posłuchać będzie można także dyskusji dotyczącej udziału kobiet w powstańczej walce „Jakby wybuchło to razem ze mną. I tyle.”, w której udział wezmą znana pisarka, działaczka społeczna i zaangażowana feministka – Sylwia Chutnik, polska jidyszystka, literaturoznawczyni i lektorka języka jidysz – Karolina Szymaniak oraz artystka interdyscyplinarna i aktywistka – Zuzanna Hertzberg.
19 kwietnia transmisja wydarzeń związanych z obchodami 78. rocznicy powstania rozpocznie się na Facebook’u Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN już o godzinie 8 rano, a zacznie się od słuchowiska na podstawie opowiadań „Pamięć drobinek” Zofii Staneckiej oraz „Historia z pewnej ulicy” Justyny Bednarek. W południe zobaczyć będziemy mogli relację obchodów uroczystości spod pomnika Bohaterów Getta na warszawskim Muranowie. Ostatnim punktem programu tego dnia będzie koncert „Córki, matki, robotnice” w wykonaniu Pawła Szamburskiego i Joanny Halszki Sokołowskiej. Początek koncertu zaplanowany jest na godzinę 20:30. Program wydarzeń i ich szczegółowy opis dostępny jest na stronie Muzeum Polin.
Również od wczesnych godzin porannych 19 kwietnia będziemy mogli wziąć udział w bardzo ciekawym repertuarze wydarzeń przygotowanych przez Teatr Żydowski w Warszawie. Transmisja odbędzie się za pośrednictwem Facebook’a teatru, a szczegółowy program dostępny jest na stronie Teatru Żydowskiego.
Ponadto 30 teatrów z całej Polski odpowiedziało na apel Gołdy Tencer – dyrektorki Teatru Żydowskiego w Warszawie i w dniu 78. rocznicy wybuchu powstania na profilach Facebook’owych tych teatrów zobaczyć i wysłuchać będzie można interpretacje poezji o zagładzie, w tym przede wszystkim wierszy z tomu „Dzieci getta” Stefanii Ney (Stefanii Grodzieńskiej).
Muzeum POLIN zachęca wszystkich do włączenia się w obchody 78. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim i uczczenia pamięci walczących, poprzez symboliczne przypięcie papierowego żonkila do ubrania, torby, notesu czy laptopa. Szablon takiego papierowego żonkila możemy pobrać ze strony Muzeum.
Na Facebook’u muzeum dostępna jest również nakładka z żonkilem na zdjęcie profilowe, którą można pobrać i nałożyć na swoje zdjęcie w mediach społecznościowych. Dzięki tej nakładce na naszym zdjęciu pojawi się żółty żonkil z datą 19 IV 1943 i tekstem „Powstanie w Getcie Warszawskim”.
W aktualnym numerze Newsweek’a oraz Tygodnika Powszechnego dostępne są z kolei wkładki z sześcioma naklejkami żółtych żonkili. Warto w tym miejscu przypomnieć, że Ksiądz Adam Boniecki, wieloletni redaktor Tygodnika Powszechnego jest dożywotnim ambasadorem Akcji Żonkile. W tym roku w roli ambasadorów akcji wystąpią ponadto Bartosz Bielenia, Katarzyna Zielińska, Kayah, Magdalena Boczarska oraz Mariusz Szczygieł.
Wielu z nas z pewnością będzie brakowało możliwości osobistego udziału w obchodach tej ważnej rocznicy, jednak z drugiej strony powinniśmy dostrzec i docenić fakt, że dzięki przeniesieniu znacznej części wydarzeń do Internetu ludzie na całym świecie mają szansę na włączenie się w tegoroczną Akcję Żonkile i uczczenie pamięci bohaterów, którzy stanęli do nierównej walki o swą godność w dniu 19 kwietnia 1943 roku na warszawskim Muranowie.
Katarzyna Nowińska
